A : anios - antigone

anios (anius)

Een priester van Apollo op het eiland Delos. Hij was een zoon van Apollo en Rhoio, die, toen haar vader Staphylos bemerkte, dat zij zwanger was, door dezen in eene gesloten kist in zee geworpen werd. De kist kwam op het eiland Delos aandrijven, waar Rhoio Anios baarde, dien zij aan Apollo wijdde. Bij zijne gade Dorippe verwekte hij drie dochters, Oino, Spermo en Elaïs, die van Dionysos de gave ontvingen, om al wat zij aanraakten in wijn, koren en olie te veranderen. Zij voorzagen door deze gave het Grieksche leger voor Troje van levensmiddelen, nadat zij op last van Agamemnon hetzij door Palamedes, hetzij door Odysseus en Menelaos van Delos gehaald waren. -
Volgens eene andere legende zouden zij, toen Agamemnon haar met geweld wilde meêvoeren, voor ze geboeid waren, in duiven veranderd zijn. Ook Aeneas werd van Troje komende gastvrij door Anios en zijne dochters opgenomen. Anios zelf had van Apollo de gave der voorspelling ontvangen.

ankaios (ancaeus)

Koning van Arkadië, deelnemer aan den tocht der Argonauten. Na den dood van den stuurman der Argo, Tiphys, nam hij diens plaats in. Hij was een vriend van den landbouw en toen hij eens druiven plantte, voorspelde hem een waarzegger, dat hij sterven zou, eer hij den wijn van dien wijnstok kon drinken. Toen nu de druiven rijp waren geworden en het uitgeperste sap in zijnen beker fonkelde, spotte hij met den waarzegger. Deze antwoordde echter: "Er ligt nog veel tusschen den beker en den rand der lippen." Op hetzelfde oogenblik, dat hij den beker aan zijne lippen bracht, kwam men hem zeggen, dat een everzwijn in zijnen wijngaard gevallen was, waarop hij den beker wegwierp, naar buiten snelde en door het dier gedood werd. Volgens sommige berichten zou het zwijn, waardoor Ankaios gedood werd, het Kalydonische everzwijn geweest zijn.

anna

(1) De zuster der door Aeneas beminde Karthaagsche koningin Dido.
(2) Anna Perenna, door latere schrijvers met de zuster van Dido geïdentificeerd, eene godin, die op den 15den Maart met vroolijke feesten werd geëerd. Hare oorspronkelijke beteekenis schijnt die van de godin van het aanvangende jaar geweest te zijn en daar ze in verschillende op haar betrekking hebbende locale legenden nu eens als jong meisje, dan weder als oude vrouw voorkomt, heeft men haar ook in verband gebracht met de maan, die in iedere maand jeugd en ouderdom doorleeft. -
Door hen, die haar voor dezelfde persoon hielden als de zuster van Dido, werd verhaald, dat zij na allerlei lotgevallen in Italië was aangekomen en daar door Aeneas gastvrij was ontvangen, doch veel te lijden gehad had van de jaloezy van diens gade Lavinia. Om aan de kwellingen haar door deze aangedaan te ontkomen vlood zij en stortte zich in de rivier Numicius, wier nymph zij voortaan bleef. Haar naam wordt dan ook door sommigen uit hare betrekking tot die rivier als "de eeuwig stroomende" verklaard. -
Andere schrijvers melden, dat Anna Perenna een oud vrouwtje was uit het niet ver van Rome gelegen stadje Bovillae. Toen nu het Romeinsche plebs naar den Heiligen Berg was uitgeweken en gebrek begon te krijgen aan levensmiddelen, wist zij die te verschaffen en uit dankbaarheid daarvoor werd haar naderhand een heiligdom opgericht. -
Haar feest kenmerkte zich door eene uitgelaten vroolijkheid; doorgaans nam een groot aantal personen van beiderlei kunne, die zich verzamelden op de grazige weiden, welke bij het aan den Tiber gelegen bosch, dat aan Anna Perenna gewijd was, behoorden, daaraan deel.

antaeus

Zie het volgend artikel.

antaios (antaeus)

Een ontzachelijke [sic? Kox] reus van zestig ellen lengte, de zoon van de Aarde (Gaia), die over Libyë regeerde en alle vreemdelingen, die door zijn land trokken, dwong om met hem te worstelen.

Hercules and Antaeus (Ken Landon Buck's Art Gallery)

Door zijne moeder steeds met nieuwe kracht voorzien, zoolang hij haar aanraakte, versloeg hij allen, die met hem streden, en bouwde uit hunne schedels een heiligdom voor Poseidon. Ook Herakles wederstond hij langen tijd; toen deze echter het geheim zijner onverwinbaarheid ontdekte, hief hij den reus in de lucht op en wurgde hem in zijne armen.

Zijn graf bevond zich te Tingis en als men iets van de daarop liggende aarde afnam, begon het onmiddelijk te regenen. Herakles verbond zich na hem gedood te hebben met zijne gade Tinge en verwekte bij haar Sophax, van wien de koningen van Libyë hun geslacht afleidden. -
Deze of een andere Ankaios had eene zeer schoone dochter, die hij alleen aan dengene ten huwelijk wilde geven, die hem in den wedloop overwon, hetgeen aan Alexidamos gelukte.

anteia (antea)

Dochter van den Lykischen koning Iobates, gemalin van koning Proitos in Argos. Bij de treurspeldichters wordt zij Stheneboia genoemd. Toen Bellerophon als gast aan hun hof verscheen, werd zij zoozeer op hem verliefd, dat zij hem trachtte te verleiden. Daar hij hieraan geen gehoor gaf, belasterde zij hem bij Proitos, dat hij haar tot ontrouw had willen overhalen.

antenor

Een edel Trojaan en een verstandig en welsprekend grijsaard. Hij ontving Menelaos en Odysseus, toen zij als gezanten naar Troje gekomen waren, in zijn huis, vergezelde Priamos in het leger, om over het beslissende tweegevecht tusschen Menelaos en Paris te onderhandelen, en sloeg na het plotseling afbreken daarvan en den hierop gevolgden heftigen strijd vruchteloos voor om Helena uitteleveren. Van den beginne af en gedurende den ganschen oorlog drong hij er steeds op aan, dat èn het recht èn het belang van Troje vorderden om de eischen der Grieken in te willigen en Helena en den geroofden buit terug te geven. Men heeft hem daarom later van verraad tegen zijn vaderland beschuldigd. Hij zou den Grieken het Palladion verschaft hebben, van den muur met eene lantaarn het teeken tot den aanval hebben gegeven, ja het beruchte paard van Troje zelf hebben geopend. -
Eene overlevering verhaalt, dat zijn huis, hetwelk aan een uitgehangen vel van een luipaard te herkennen was en hij zelf bij de plundering verschoond bleven, terwijl hij, evenals Aeneas, gered en de stichter eener dynastie werd. Eerst is hij naar Thracië en vervolgens naar Italië gegaan, alwaar hij Patavium (Padua) gesticht heeft in het land, dat naar de Heneti, die kort voor den val van Troje uit Paphlagonië tot hulp der Trojanen waren komen opdagen en nu Antenor vergezelden, Venetia genoemd werd. -
Eene andere legende daarentegen meldde, dat hij als belooning voor zijn verraad de helft der goederen van Priamos heeft gekregen, op den Ida geregeerd en zijn rijk aldaar aan zijne nakomelingen heeft nagelaten. De oudere dichters, die van Antenor gewag maken, weten echter niets van zijn verraad. Bij hen is hij een rechtvaardig en welwillend man, en werd hij door de Grieken verschoond om de gastvriendschap, aan hunne gezanten vroeger bewezen. De gemalin van Antenor was Theano, de zuster van Hekabe. Zij baarde hem vele dappere zonen, die meest allen deelnamen aan den Trojaanschen oorlog.

anteros

Zie Eros.

antevorta

Zie Carmenta.

anthesteria

Zie Dionysos.

antheus

(1) Een schoone Trojaansche knaap, een zoon van Antenor en de lieveling van Paris en Deïphobos; hij werd onder het spelen bij ongeluk door Paris gedood.
(2) Een schoone knaap uit het koningsgeslacht van Halikarnassos, een lieveling van Hermes, die in het huis van Phobios te Milete als gijzelaar zijn verblijf hield. Diens vrouw Kleoboia werd door eene vurige liefde voor Antheus bevangen; daar hij echter hare booze lusten niet wilde bevredigen, bracht zij hem er toe om in eene put aftedalen en doodde hem, door eenen zwaren steen op hem te werpen. Daarop hing zij zich op.

anthos (anthus)

De zoon van Autonoös en Hippodameia, door de paarden zijns vaders verscheurd en daarop in eenen vogel veranderd, die, het geschreeuw der paarden nabootsende, ze steeds ontvlucht.

anticlea

Zie Antikleia.

anticlus

Zie Antiklos.

antigone

Antigone (detail); ca. 1882
Frederick Leighton

De oudste der beide dochters, die koning Oidipus bij Iokaste verwekte. De oudste mythen evenwel noemen als moeder zoowel van Antigone als van hare zuster Ismene en hare broeders Polyneikes en Eteokles eene andere vrouw van Oidipus, Euryganeia genaamd. Ook Antigone werd door het rampzalige lot van het Thebaansche vorstenhuis getroffen (Zie Oidipus.), en openbaarde daarbij eene kracht van ziel, die boven alle ongelukken verheven was, en die zij vooral bij twee gelegenheden schitterend liet blijken. Vooreerst was zij de getrouwe geleidster van haren blinden vader, toen deze in ballingschap door Griekenland omzwierf, totdat hij in het bosch van Kolonos zijn einde vond.

Oedipus en Antigone
Fulchran Jean Harriet
1796

Ten tweede begroef zij, na hare terugkomst, tegen het uitdrukkelijk verbod van Kreon, die na den dood van hare broeders koning van Thebe geworden was, het lijk van Polyneikes, die in het tweegevecht met Eteokles onder de muren van Thebe gevallen was. Met heldenmoed onderwierp zij zich aan de doodstraf, die de wreedaardige Kreon aan haar liet voltrekken, terwijl hij beval, dat de vorstelijke maagd, ofschoon zij de bruid van zijnen zoon Haimon was, levend begraven moest worden. In het graf, waarin zij was opgesloten, hing Antigone zich op, en Haimon doodde zich op haar lijk, terwijl Kreons gade, Eurydike, wiens laatst overgebleven kind hij was, den dood van haren zoon niet wilde overleven.-

Antigone (waterverfschilderij van Vera [Yannakis?])

Afwijkende overleveringen verhaalden, dat Antigone gezamenlijk met Argeia, de gade van Polyneikes zou getracht hebben, diens lijk op denzelfden brandstapel te leggen, waarop dat van Eteokles zou verbrand worden, en dat toen men haar voornemen ontdekte, Argeia vluchtte, doch Antigone gevangen genomen werd. Kreon gaf haar aan Haimon opdat deze haar zou dooden. Hij beminde haar echter en bracht haar op het land bij de herders, waar hij in eenen heimelijken echt met haar leefde. Toen een zoon daaruit gesproten eens naar Thebe kwam om aan lijkspelen, die daar gehouden werden deeltenemen, werd hij door Kreon herkend, die nu het aan hem door Haimon gepleegde bedrog ontdekte. Hij wilde van geen genade weten en daarom doodde Haimon Antigone en zich zelven. -
Als het ideaal van den reinsten vrouwelijken heldenmoed, èn als vrome dochter, èn als tot in den dood getrouwe zuster, wordt zij door de Attische dichters, inzonderheid door Sophokles in zijn "Oidipus op Kolonos," en in zijne "Antigone" geschilderd. -
Eene andere Antigone is de gemalin van Peleus, (Zie aldaar.) en nog eene andere de dochter van Laomedon, en de zuster van Priamos; de eerste hing zich op bij het ontvangen van het onware bericht, dat Peleus eene andere vrouw wilde huwen. Bij de jacht op het Kalydonische everzwijn namelijk had Peleus bij ongeluk Eurytion gedood en hij ging daarom naar Akastos te Iolkos om zich te laten reinigen van die bloedschuld. Daar vatte de gade van Akastos, Astydameia, eene schuldige liefde voor hem op, en toen Peleus die niet beantwoordde, zond zij uit wraak een onwaar bericht naar Antigone, dat Peleus op het punt was om met Sterope, de dochter van Akastos te huwen. De ongelukkige Antigone hing zich uit droefheid op. Hare schoone haren werden door Hera in slangen veranderd, omdat zij zich te zeer op hare schoonheid had beroemd; uit medelijden veranderden de goden haar daarop in een ooievaar.