LXI.

Verbum: praesens, imperfectum en futurum van de capio-groep
Leesles

Een belangrijke groep werkwoorden heeft een infinitivus op -ere, net als werkwoorden van de medeklinkergroep, maar in een aantal vormen is de praesensstam versterkt met een -i-. Daarmee vertonen deze werkwoorden gelijkenis met de i-stammen. Deze groep wordt wel de gemengde groep genoemd (gemengd uit medeklinker- en i-stammen); hier noemen we de groep de capio-groep, naar het voorbeeld capio.

De rijtjes (blauw = regelmatig, rood = + extra -i-):

INDICATIVUS
CONIUNCTIVUS
praesens ik neem ik word genomen    
  capio capior capiam capiar
  capis caperis capias capiaris
  capit capitur capiat capiatur
  capimus capimur capiamus capiamur
  capitis capimini capiatis capiamini
  capiunt capiuntur capiant capiantur
imperfectum ik nam ik werd genomen    
  capiebam capiebar caperem caperer
  capiebas capiebaris caperes capereris
  capiebat capiebatur caperet caperetur
  capiebamus capiebamur caperemus caperemur
  capiebatis capiebamini caperetis caperemini
  capiebant capiebantur caperent caperentur
futurum ik zal nemen ik zal genomen worden    
  capiam capiar    
  capies capieris    
  capiet capietur    
  capiemus capiemur    
  capietis capiemini    
  capient capientur    
-----
-----
-----
-----
-----
imperativus enkelvoud meervoud inf. actief inf. passief
  neem! neemt! nemen genomen worden
  cape capite cápere capi

 

Leer de belangrijkste werkwoorden met de stamtijden van deze capio-groep:

1. capio cepi captum cápere nemen
  accipio accepi acceptum accípere aannemen, ontvangen
2. cupio cupivi cupitum cúpere begeren, verlangen
3. facio feci factum fácere maken, doen
  patefacio patefeci patefactum patefácere open maken, openen
  conficio confeci confectum confícere voltooien
4. fodio fodi fossum fódere graven
5. fugio fugi fugitum fúgere vluchten
6. iacio ieci iactum iácere werpen
  abicio abieci abiectum abícere afwerpen, wegwerpen
7. (lacio - - lácere lokken )
  allicio allexi allectum allícere aanlokken
  elicio elicui elicitum elícere uitlokken
8. pario peperi partum párere voortbrengen, verwerven
9. quatio - quassum quátere schokken, schudden
  concutio concussi concussum concútere hevig schokken
10. rapio rapui raptum rápere grijpen, roven
  abripio abripui abreptum abrípere wegrukken
11. sapio sapi(v)i - sápere wijs zijn
12. (specio - - spécere kijken)
  aspicio aspexi aspectum aspícere aanschouwen
           

De imperativus van facere = fac! Van patefacere = patefac! Maar van conficere : confice!

lacere en specere komen eigenlijk nooit voor; de samenstellingen allicere, elicere, aspicere etc zijn heel gebruikelijk.

Onthoud de betekenis van de woorden door associatie:

capere > captive (en)
accipere > acceptgiro
cupere > Cupido
facere > faire (fa); facilis (la); fact (en)
patefacere > ?
conficere > confectie
fodere > fossa = gracht (la)
fugere > fuga (la); fugitive (en)
iacere > ?
abicere > abject
lacere > ?
allicere > ?
elicere > ?
parere > partus (medisch: baren)
quatere > ?
concutere > concussion (en)
rapere > rape (en) ?
abripere > ?
sapere > savoir (fa); homo sapiens
specere > ?
aspicere >aspect

 

Oefening 1 :
Determineer de volgende werkwoordsvormen als in het voorbeeld:

Voorbeeld: capio : 1e persoon enkelvoud praesens actief (indic.) : ik neem

1. capite
2. capti essent
3. cupiatur
4. si cuperes
5. fecerint (2 x)
6. faciebamus
7. fodimus (2 x)
8. fugisses
9. fugeris (2 x)
10. iecisse
11. iactus esse
12. sapivistis
13. pepererat
14. fossum iri
15. quassus
16. iacientur
17. rapui
18. parietur
19. cuperetur
20. si saperent
21. nisi cepisset
22. fodi (2 x)
23. rapta erat
24. fugistis

Kijk na: KLIK HIER.

 

Oefening 2 :
Determineer:

1. accipi
2. accepi
3. alliceris
4. allexeris (2 x)
5. elicueras
6. elicitum sit
7. patefaciemus
8. patefacerent
9. concussit
10. concussa erat
11. ut abripiamus
12. ne abriperetur
13. aspicis
14. patefac
15. confice
16. confectum erit
17. aspectus esse
18. aspici
19. abiecistis
20. abiectum esset
21. si elicietur
22. si alliceres
23. abripere
24. abripite

Kijk na: KLIK HIER.

 

Leer de volgende woorden:

affícere : aandoen, aantasten, vervullen
clamor, -oris : geschreeuw, gejubel
conventus, -us : samenkomst, bijeenkomst
creare : scheppen, kiezen tot
decípere : misleiden, bedriegen
eruptio, -ionis : uitval, uitbraak, uitbarsting
existimare : menen, houden voor
imperator, -oris : opperbevelhebber
incípere : beginnen
interfícere : doden
laetitia : blijdschap
lapis, -idis : steen
munitio, -ionis : verschansing
praemium : beloning

Onthoud de woorden door associatie:

afficere > affect
clamor > clamare (la); clamorous (en)
conventus > convent (en)
creare > creatie; creëren
decipere > deceive (en)
eruptio > eruptie
existimare > aestimare (la); estimate (en)
imperator > empereur (fa)
incipere > ?
interficere > ?
laetitia > laetus (la)
lapis > lapidair
munitio > munitie
praemium > premie

 

Oefening 3 :
Vertaal de volgende zinnen:

1. Si populus hoc cuperet, eum regem faceremus.
(Let op de dubbele accusativus:
aliquem regem facere : iemand koning maken.
Caesarem imperatorem creamus : wij kiezen Caesar tot opperbevelhebber.)

2. Puer quamquam morbo affectus erat, tamen domi non mansit.
3. Caesar nesciebat, quam in partem hostes iter facerent.
4. Fama erat interfectum esse legatum magnamque exercitus partem fugisse.
5. Si gloriam parere cupitis, milites, proelium facite!
6. Cum portae patefactae essent, ab oppidanis eruptio facta est.
7. Magnis praemiis allectus Gallus epistulam Caesaris intra munitionem castrorum abiecit.
8. Cum istud feceris, te virum improbum existimabo. [dubbele accusativus]
9. Pluto cum Proserpinam rapuisset, sub terram cum ea fugit.
10. Multi eorum, qui lapidibus iactis vulnerati erant, fugere cupiebant.
11. Epistula in conventu militum recitata omnes laetitia magna affecit.
12. Hannibal ingenti omnium clamore imperator creatus est.
(Let op de dubbele nominativus:
Hannibal .. imperator creatus est : Hannibal is tot opperbevelhebber gekozen.]

13. Si saperet, statim inciperet neque semper moram quaereret.
14. Hunc virum si decipies, inimicum tibi facies.

Kijk na: KLIK HIER.

 

Leesles

Lees de tekst eerst door; zoek op wat je niet meer weet en schrijf dan de vertaling op.
Kijk je vertaling na mbv. het antwoordmodel [opent in nieuw venster].

De Bruto

Tarquinio Superbo, ultimo Romae regi, prodigium venit: ex columna lignea subito anguis prosiluit. Rex ignarus, quod omen id prodigium sibi portenderet, legatos Delphos misit, ut oraculum consulerent. Legati erant duo filii regis et tertius consobrinus Lucius Iunius, cui Brutus cognomen datum erat propter speciem stolidiorem. Minime autem stolidus erat.
Delphos cum venissent, deus more suo obscurum responsum dedit, quo fortasse interitum Tarquinio regi impendere praediceret, sed de ea re nihil constat.
Tum duo Tarquinii iterum consuluerunt et rogaverunt, uter Romae potentior futurus esset. Ad hoc deus dixit eum, qui primus matri osculum daret, potentissimum Romae futurum esse.
Iuvenes in Italiam navigaverunt et ubi Brundisium venerunt, duo Tarquinii statim Romam properaverunt. Brutus autem cum de nave descenderet, aliquamdiu in terra iacuit et deinde resurrexit. Omnes qui aderant ridebant Brutique stupiditati illudebant; nemo autem Brutum primum communi omnium mortalium matri, scilicet terrae, osculum dedisse animadverterat.